Yüzyıllara meydan okuyan zarif çiniler, antik toprak çömlekler ya da büstler… Türkiye’nin binlerce yıllık kültürel hazineleri, yasa dışı yollarla götürüldükleri yabancı ülkelerden birer birer geri dönüyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı ekiplerin kararlılıkla yürüttüğü çalışmalar sayesinde 2020 yılında bu yana 7 bin 701 tarihi eser ait oldukları topraklara, Türkiye’ye kazandırıldı.
Birbirinden değerli eserlerin izleri, uzman ekipler tarafından yıllarca titizlikle takip edildi. Bu süreçte müzeler ve sanat ticaretiyle ilgili kurumların web siteleri, müzayedeler ve yayınlar dikkatlice incelendi. Tespit edilen eserlerle ilgili ön inceleme süreci tamamlandıktan sonra Türkiye’ye iade konusunda hukuki süreçler hemen başlatıldı. Bu çabalar sayesinde Macaristan’dan ABD’ye, İngiltere’den Hırvatistan’a pek çok ülkeden binlerce tarihi eserin iadesi sağlandı.
2023’te 3 bin 59 eserin iadesi gerçekleşti
Türkiye’ye getirilerek koruma altına alınan eser sayısı her geçen gün artıyor. Yıl olarak bakmak gerekirse 2020’de İngiltere, İtalya ve ABD’den 4 eser geri getirildi. Bu sayı 2021’de hayli arttı. Sadece 2021 boyunca 3 bin 480 tarihi eser Türkiye’ye getirilerek koruma altına alındı. 2022’de ise ağırlığı Hırvatistan’dan olmak üzere bin 138 eser ait olduğu topraklara döndü. 2023 yılı iadesi sağlanan eserler açısından hayli bereketli oldu. Çoğunluğu Bulgaristan’dan getirilen 3 bin 59 eser müzelerde yerini aldı. 2024 yılının başından bu yana ise 20 eser Türkiye’ye getirilerek koruma altına alındı.
[Grafik: TRT Haber]
5 yılda en fazla Hırvatistan’dan eser iadesi yapıldı
Kültürel mirasımızın bir parçası olan bu eserler, dünyanın pek çok ülkesinden getiriliyor. Son 5 yıl içinde en fazla eser Hırvatistan tarafından iade edildi. Bu eserlerin 4 bin 14’ü sikkeler ve kurşun mühür baskılarından oluşuyor.
2020’den bugüne en fazla tarihi eser iadesi sağlanan bir diğer ülke de Bulgaristan. Anadolu’nun Antik Pontus ve Paphlagonia bölgelerindeki kentlerin darphaneleri tarafından basıldığı tespit edilen ve muhtemelen askerlere yapılan ödemelerde kullanılan 2 bin 940 bronz sikke Bulgaristan’dan Türkiye’ye getirildi.
[Grafik: TRT Haber]
Macaristan’dan 514, ABD’den 136 eser getirildi
En fazla tarihi eser iadesi yapılan bir diğer ülke de Macaristan… 5 yılda Macaristan’dan Türkiye’ye 514 eser getirildi. Bu eserlerin 400’den fazlası MÖ 5’inci yüzyıl ila MS 5’inci yüzyıl arasına tarihlenen savaş arabası parçaları, mobilya aksamları, mermer figürinler ve sikkelerden oluşuyor. Geriye kalanlar ise MÖ 9 ila 7’inci yüzyıllar arasında hüküm süren Urartu Krallığı’na ait olduğu tespit edilen bronz kazan, miğferler, yazıtlar ve altın sikkeler.
Listenin 4’üncü sırasında ise Amerika Birleşik Devletleri yer alıyor. ABD’den Türkiye’ye son 5 yılda 136 eserin iadesi yapıldı. MÖ 6000’e ait Konya Çatalhöyük kökenli ana tanrıça heykelciği, MÖ 6’ıncı yüzyıla ait Muğla Hydia Antik Kenti kökenli vazo ile MS 3’üncü yüzyıla tarihlenen ve Perge Tiyatrosu’ndan kaçırıldığı tespit edilen 2 heykel başı bu eserlerden sadece birkaçı…
İsviçre’den ise 38 tarihi eserin iadesi sağlandı. Çoğunluğu Urartu dönemine ait olan eserlerin arasında mobilya parçaları, omuz süslemeleri ve figürinler dikkat çekiyor.
Hollanda da iade eserlerin getirildiği bir başka ülke oldu. Adana Ulu Camii’den çalınan 16’ncı yüzyıla ait çiniler ve Candaroğlu Beyliği’ne ait olduğu tespit edilen sikkelerin arasında olduğu 29 eser yurda geri getirildi.
Son beş yılda İtalya’dan 13, İngiltere’den 8 ve Almanya’dan da 5 eser Türkiye’ye iade edilerek koruma altına alındı.
